Pháp luật hôn nhân và gia đình, theo nghĩa rộng nhất, được hiểu là tập hợp các quy tắc chi phối các quan hệ gia đình kể từ lúc gia đình hình thành bằng việc xác lập quan hệ vợ chồng.  
Nhân vật trung tâm của gia đình là vợ và chồng. Đây cũng là hai thành viên đầu tiên của gia đình. Sự kết hợp của hai con người này bằng hôn nhân đánh dấu sự ra đời của gia đình, đồng thời cũng là điều kiện bảo đảm sự kế tục và phát triển của gia đình, như là tế bào của xã hội. Việc duy trì quan hệ hôn nhân đòi hỏi ở vợ và chồng sự tuân thủ một loạt các quy tắc chi phối ứng xử trong khuôn khổ đời sống gia đình.  
Trong trường hợp điển hình, vợ chồng hoà thuận, đoàn kết chung tay xây dựng gia đình đầm ấm, thịnh vượng, sinh ra những đứa con, cha mẹ cùng nhau nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con nên người. Khi cha mẹ nhắm mắt, các con tiếp quản cơ nghiệp do cha mẹ để lại và tiếp tục khuếch trương các thành quả của những người đi trước.    
Nhưng cũng có trường hợp gia đình không đầm ấm do giữa vợ chồng thường xuyên có mâu thuẫn, xung đột. Không ít đôi vợ chồng chọn chấm dứt quan hệ hôn nhân bằng cách ly hôn, dẫn đến những rắc rối liên quan đến việc phân chia tài sản cũng như việc xác định lại các thể thức thực hiện quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đối với con.  
Giáo trình Luật Hôn nhân và gia đình gồm 2 tập, tập 1 giới thiệu các quan hệ nhân thân giữa các thành viên gia đình, tập 2 phân tích các quan hệ tài sản gia đình.  
Ở góc độ nhân thân, các quan hệ gia đình phát sinh từ việc xác lập quan hệ hôn nhân, gọi là kết hôn. Giữa các thành viên gia đình có các quyền và nghĩa vụ nhân thân đặc thù mà việc thực hiện nghiêm chỉnh các quyền và nghĩa vụ đó được cho là có tác dụng bảo đảm hạnh phúc gia đình. Ly hôn là cách chấm dứt quan hệ hôn nhân mang tính bi kịch cần được chi phối một cách chặt chẽ để ngăn ngừa hệ luỵ tiêu cực đối với cuộc sống về sau của bên này, bên kia và nhất là đối với con cái.